Tác giả : TS.Phạm Đức Quang (bút danh Sơn Đông ) với lớp học tình thương
( Ảnh chụp năm 1999 )
THÓI LÃNG PHÍ
Lãng phí là một thói xấu bắt đầu từ nhận thức,tình cảm thiếu nghiêm túc dẫn đến những hành vi phung phí trong việc sử dụng tất cả những gì mà con người sở hữu cũng như những gì của xã hội hoặc của người khác mà con người có liên quan như tiền bạc,của cải,thời gian,sức lực,tài nguyên môi trường...Hành vi lãng phí lặp đi lặp lại nhiều lần có thể thành thói quen.Thói quen lãng phí là một trong những nguyên nhân dẫn đến nghèo đói,kìm hãm sự phôn vinh của gia đình,đất nước.Lãng phí có nhiều loại như lãng phí vật chất, lãng phí thời gian, lãng phí sức lực, lãng phí tuổi xuân…Nhưng trong xã hội thường xẩy ra ở hai loại sau:
- Lãng phí vật chất : Tiền bạc,cuả cải,tài nguyên đất đai...
- Lãng phí thời gian.
1- Lãng phí vật chất: Tiền bạc,của cải,tài nguyên đất đai...
Lãng phí vật chất là sự phung phí tài sản tiền bạc mà không thu lại được hiệu quả tương xứng.Lãng phí vật chất xẩy ra ở hầu hết các thành phần kinh tế trên thế giới.Ở một số nước lãng phí vật chất trở thành một vấn nạn.Lãng phí vật chất có nhiều nguyên nhân như thói quen lãng phí,ý thức vô trách nhiệm,tính sĩ diện,lòng tham,thói ganh tỵ,thiếu năng lực trong công việc,sự quan liêu,thưởng phạt thiếu nghiêm minh,những phong tục tập quán lạc hậu tốn kém,những biện pháp quy định cứng nhắc không phù hợp với thực tế...
Một số dự án công trình vì năng lực yếu kém,ý thức vô tránh nhiệm,thói quan liêu của những người thực hiện mà phải sửa đi sửa lại.Một số khác thì do lòng tham lam độc ác của bọn tham ô rút ruột làm cho công trình không đảm bảo chất lượng bị sụp đổ hư hỏng,sự lãng phí tiền bạc tài sản vô cùng lớn. Ở một số thành phố những quận huyện vùng ven những dự án treo 10 năm 20 năm hay lâu hơn nữa với những biện pháp quy định cứng nhắc thiếu thực tế khiến cho đất đai bị lãng phí đắp chiếu nằm im ,nhà cửa không được xây dựng dù là nhà tạm trong khi nhân dân còn thiếu chỗ ở . Một số người vì tính sĩ diện,thói ganh tỵ mà tổ chức tiệc tùng đám cưới đình đám lãng phí tiền bạc của cải không cần thiết.Những phong tục cổ hủ cũng gây lãng phí không nhỏ như phong tục đốt vàng mã,đốt nương làm rẫy.Tài nguyên môi trường đang bị sử dụng lãng phí.Nước ngầm,nước máy đang bị tiêu phí với số lượng rất lớn.Khoáng sản bị khai thác bừa bãi.Không khí bị ô nhiệm nặng nề.Thói quen lãng phí ảnh hưởng nặng nề tới kinh tế của mỗi cá nhân,tập thể,gia đình,xã hội.Có người ăn tiêu không nghĩ đến ngày mai.Rất nhiều người có thói quen đổ đi những lương thực,thực phẩm còn sử dụng được.Một lần tôi có tham dự một bữa tiệc của một người bạn tại Cộng hòa Liên bang Nga.Tiệc vui,một số bạn trẻ đùa nghịch bẻ bánh mỳ ném nhau.Một người bạn Nga nói với tôi rằng:”Bánh mỳ là mồ hôi nước mắt của người lao động sao lại có thể lấy ném nhau đùa nghịch như thế được”.Thói lãng phí đã gây thiệt hại vô cùng lớn.Hàng vạn tấn lương thực,thực phẩm mà con người đã lãng phí hàng ngày có thể nuôi sống hàng triệu đứa trẻ mồ côi người tàn tật nghèo đói trên trái đất này. Hàng trăm hecta đất nếu có biện pháp phù hợp thì sẽ mang lại lợi ích cho nhân dân không còn cảnh đất đắp chiếu nằm im hàng chục năm trời mà dân thì không có chỗ ở...
2- Lãng phí thời gian.
Lãng phí thời gian là tiêu phí thời gian vào những việc vô ích,lâu dần thành thói quen ảnh hưởng tới công việc,sự phát triển của bản thân và xã hội.Thông thường lãng phí thời gian rơi vào một số dạng như sau:
- Lãng phí quá nhiều thời gian bên quán nhậu ,cà phê,tranh luận những chuyện bao đồng,đàm tiếu nói xấu lẫn nhau…Chỉ cần một sự cố nhỏ trên đường thì hàng chục người tò mò đứng lại xem gây ách tắc đường phố lãng phí thời gian cho hàng trăm người.
- Lãng phí thời gian do cơ chế nhiều cửa,thái độ làm việc quan liêu gây mất nhiều thời gian đi lại chờ đợi để giải quyết công việc của nhân dân.Hiện tượng này thường xẩy ra ở các cơ quan hành chính sự nghiệp.Nếu mỗi ngày mỗi người phải chờ đợi 30 phút để giải quyết công việc thì một triệu người tham gia công việc trong cả nước sẽ lãng phí thời gian là 57 năm.
- Lãng phí thời gian do làm việc theo kiểu giờ cao xu.Hiện tượng trễ hẹn đi làm không đúng giờ thường xẩy ra ở các công sở gây nhiều thiệt hại cho xã hội.Một người trễ hẹn bắt nhiều người phải chờ đợi không chỉ là một hành vi bất lịch sử mà còn lãng phí thời gian của tập thể cơ quan.
- Lãng phí thời gian để suy nghĩ tiêu cực,đắm mình vào những nỗi buồn,day dứt hối tiếc những chuyện đã qua,nhớ thương tuyệt vọng…Một số người để đầu óc mình bận rộn những chuyện vô ích khiến lòng mình không thanh thản bình an.Quên đi quá khứ đau buồn,tư duy theo hướng phát triển là liều thuốc bổ cho những người này.
- Lãng phí thời gian do hội họp nhiều,nói nhiều mà làm ít.Có một số người nói dông dài dây cà ra dây muống làm mất thời gian của người nghe.Một số cơ quan hội họp quá nhiều,bàn luận quá nhiều mà không quyết định được việc gì dứt khoát.
Lãng phí thời gian có thể bị kiềm chế nếu bạn làm việc có kế hoạch,tránh xa những việc vô ích,tư duy tích cực,nói và làm có hiệu quả mang lại lợi ích cho bản thân và xã hội.
Thói lãng phí làm cho con người nghèo đi, gia đình nghèo đi ,xã hội nghèo đi .Vì vậy cần dạy cho con em chúng ta ý thức tiết kiệm chống lãng phí ngay từ lứa tuổi mẫu giáo.
TS. Phạm Đức Quang
