Tác giả :TS. Phạm Đức Quang ( Bút danh Sơn Đông)
ĐẦU XUÂN BÀN VỀ LỜI CHÚC
Ông Nghè Tân ( Nguyễn Quý Tân sinh năm 1815 người tỉnh Hải Dương đỗ tiến sĩ đời vua Thiệu Trị Nhà Nguyễn ) có một bài thơ chúc mừng bạn sinh con trai như sau :
Mừng ông mới đẻ đứa con trai
Thực giống con nhà chẳng giống ai
Mong sao chóng lớn mà ăn cướp
Cướp lấy khôi nguyên kẻo nữa hoài.
Bài thơ văn hoa ,manh mẽ ngụ ý rằng :” Chúc con trai ông bà sau này lớn lên thi đỗ trạng nguyên “ đã làm cho gia đình bạn cảm kích phấn khởi . Nhưng bạn của Nghè Tân xuất thân từ khoa bảng và rất yêu văn thơ nên mới cảm thụ hết cái hay cái thi vị của lời chúc mừng này. Thế nhưng giả sử bài thơ chúc mừng đó đặt không đúng chỗ vào tai kẻ tiểu nhân chuyên bẻ cong sự thật hay kẻ không biết thưởng thức văn học thì có lẽ họ sẽ nghĩ rằng :” Mày chúc đểu.Mày bảo con tao lớn lên làm kẻ cướp à . Dẫu cái của cướp được có là khôi nguyên đi chăng nữa thì cũng là ăn cướp”. Trong cuộc sống có những lời chúc là con dao hai lưỡi nên phải cẩn thận khi mở lời.Có thể liệt kê một số trường hợp như sau :
1.Cẩn thận vời lời chúc có giới hạn về không gian và thời gian.
Một người chúc đôi vợ chồng mới cưới : “Chúc anh chị hạnh phúc trọn cả năm “. Năm 2019 có một người bạn đã chúc tôi trên facebook: “ Chúc anh sức khỏe trọn một năm “…Tại sao không chúc hạnh phúc trọn đời,sức khỏe mãi mãi mà lại giới hạn thời gian như vậy ? Những lời chúc keo kiệt này khiến người được chúc lo âu nhiều hơn là vui vẻ.
2. Cẩn thận với lời chúc có tính chất khuyên bảo nhăc nhở.
Một người cháu đã sử dụng hai từ giữ gìn trong câu chúc :” Cháu chúc ông giữ gìn sức khỏe “ . Đây là câu chúc mang tính khuyên bảo nhắc nhở.Mà từ khuyên bảo nhắc nhở lại là anh em ruột thịt với từ dạy đời . Người già hay cả nghĩ ,mất vui.Tại sao không thay từ giữ gìn sức khỏe bằng từ dồi dào sức khỏe.”Chúc ông dồi dào sức khỏe” nghe thanh thoát vui vẻ hơn nhiều.
Nhưng cũng với hai từ giữ gìn này đã được Đại Thi hào Dân tộc Nguyễn Du chế biến,tô vàng điểm ngọc rồi trao lời cho Kim Trọng để chàng chúc người yêu khi tạm biệt nàng để lên đường về quê hộ tang chú:
Gìn vàng giữ ngọc cho hay
Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời.
Nguyễn Du đã biến hai từ giữ gìn thành niềm mong mỏi,lòng trân trọng, tình cảm chân thành da diết cháy bỏng của chàng Kim với Thúy Kiều :” Nàng ơi! Sức khỏe của nàng là vàng là ngọc đối với anh.Nàng giữ gìn sức khỏe của mình chính là giúp anh yên tâm nơi chân trời góc bể”.
Câu thơ chúc của Kim Trọng đã trở thành một trong những câu Kiều hay nhất là hình mẫu cho những kẻ yêu nhau khi chúc nhau.
Đọc câu Kiều này biết đâu có kẻ nghĩ rằng :" Kim Trọng về quê gửi vàng ngọc cho nàng Kiều giữ hộ,sợ mất nên mới dặn Kiều kỹ như vậy ".Câu chúc văn hoa thường bị suy diễn lắm.
3. Cẩn thận với những lời chúc thiếu thực tế.
Một lần tôi đến dự sinh nhật của một người bạn học.Tôi đến muộn,mọi người đã về hết. Tôi thấy người bạn đang cau có đọc một tờ thiệp mừng . Anh đưa cho tôi xem.Thì ra có cô bạn học tên Nguyệt ghi thiệp mừng như thế này :” Chúc mừng bạn nhân ngày sinh thần “.Anh bạn nói :” Tao là người bình thường,cũng đổ mồ hôi sôi nước mắt ra để kiếm sống có phải thần thánh gì đâu mà Nguyệt lại nhạo báng tao như vậy “. Tôi không muốn có sự xích mích xẩy ra trong bạn bè nên giải thích :” Mày có biết người ta gọi những thằng đẹp trai là gì không ,là nam thần.Mày đẹp trai nên Nguyệt chúc vậy thôi”.Không ngờ lời giải thích của tôi lại làm cho người bạn mừng rỡ vui vẻ.Cũng may là anh bạn rất đẹp trai .Nếu xấu xí thì lời giải thích của tôi và lời chúc sinh thần của Nguyệt sẽ trở thành lố bich.
Chúc nhau nhân ngày sinh nhật, ngày lễ ,ngày tết ... là phong tục đáng trân trọng bởi nó không chỉ mang lại niềm vui sự khích lệ động viên mà còn khiến người ta xích lại gần nhau ,yêu thương nhau hơn.
Tuy nhiên lời chúc cũng cần lựa chọn sao cho phù hợp với hoàn cảnh tuổi tác giới tính ...
Những lời chúc khiến người được chúc lo âu hay suy nghĩ tiêu cực thì không nên chúc.
Những lời chúc văn hoa có tác dụng tích cực với người biết thưởng thức văn thơ.
Những lời chúc công khai rầm rộ như ở trên facebook lại đem đến niềm vui cho người có tính cách phóng khoáng cuộc sống sôi động giao tiếp rộng.
Những người sống nội tâm khép kín thì những lời chúc kín đáo chân thành vào điện thoại di động lại phát huy tác dụng.
Thông thường những lời chúc thông dụng như chúc an khang thịnh vượng,chúc hánh phúc,chúc dồi dào sức khỏe,chúc may mắn,chúc thành công ... là nhưng lời chúc đưa đến sự hài lòng ,vui vẻ , yên lành.
TS.Phạm Đức Quang
Hình ảnh minh họa: Tác giả đọc thơ tại THi đàn Việt Nam Năm 2015
